Της ΚΑΤΙΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Ποια είναι η αρχαιότερη ικαριώτικη λέξη;
Ένα λεξικό 312 σελίδων (στην δεύτερη έκδοση του), που εμπεριέχει περισσότερες από 4.570 λέξεις και πάνω από 500 φράσεις, «κλείνει» τον κορμό του καθημερινού λεξιλογίου των Ικαριωτών τους τελευταίους αιώνες. Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια έρευνας για να συγκεντρωθεί το υλικό. Με υπομονή, μεράκι και πολλή δουλειά ένας ανήσυχος και αεικίνητος άνθρωπος ο Δημήτρης Λεσσές, ο οποίος ασχολείται με σπηλαιολογία, φωτογραφία και εθελοντισμό, τα κατάφερε, μας το συστήνει και αυτοσυστήνεται..
Έχεις συλλέξει, ερευνήσει και έχεις εκδώσει ένα λεξικό Ικαριακής Ντοπιολαλιάς. Τι ακριβώς είναι αυτό το λεξικό;
Πρόκειται για μία αλφαβητική καταγραφή με ερμηνευτική απόδοση των ευρημάτων μίας πολύχρονης ερευνητικής λαογραφικής μελέτης, με θέμα την Ικαριακή ντοπιολαλιά. Το αποτέλεσμα που προέκυψε είναι ένα λεξικό 312 σελίδων (στην δεύτερη έκδοση του), που εμπεριέχει περισσότερες από 4.570 λέξεις και πάνω από 500 φράσεις. Όλο αυτό το υλικό αποτελούσε -κατά τους τελευταίους αιώνες- τον κορμό του καθημερινού λεξιλογίου των Ικαριωτών.
Ποια είναι η πιο περίεργη λέξη που ανακάλυψες;
Μεγάλη εντύπωση μου προξένησε η λέξη «Κρατητήρα». Πρόκειται για ένα οικιακό σκεύος… ανύπαρκτο, φανταστικό αποκύημα της κάθε πολυάσχολης μητέρας. Π.χ., έστελνε τα παιδιά της να ζητήσουν την «Κρατητήρα» από κάποια αργόσχολη γνωστή της, ώστε να της τα κρατήσει εκεί, και η μητέρα τους να ασχοληθεί απρόσκοπτη με τις δουλειές της ή να ξεκουραστεί. Το ίδιο αντίστοιχα συνέβαινε με την «Αλικόντηση», όπου τότε απλά «αλικόντιζαν» τα παιδιά, δηλαδή τα καθυστερούσαν για λίγο…
Πόσο χρόνο αφιέρωσες για την έρευνά σου;
Ο όγκος του συγκεντρωμένου υλικού, που βρίσκονταν επί χρόνια διάσπαρτο σε μορφή εκατοντάδων σημειώσεων, βιβλίων και ηχογραφήσεων, χρειάστηκε τέσσερα έτη για να ξεδιαλεχτεί, να ταξινομηθεί, να διασταυρωθεί και να συνταχτεί σε βιβλίο. Η συλλογή όμως του υλικού άρχισε από τα μαθητικά μου χρόνια (δηλαδή τον περασμένο αιώνα…), τότε που ακόμα μπορούσαμε να απολαύσουμε τους ηλικιωμένους, να μιλούν σε μία γλώσσα πολύ οικεία μεν, παντελώς ακαταλαβίστικη δε. Η έρευνα όπως είναι φυσικό, συνεχίζεται αδιαλείπτως μέχρι και σήμερα.
Ελπίζεις το λεξικό σου να κρατήσει ζωντανές κάποιες λέξεις που κινδυνεύουν να χαθούν;
Το εύχομαι, καθώς αυτό ήταν η κινητήρια δύναμη που με ώθησε να ασχοληθώ επισταμένως με το συγκεκριμένο εγχείρημα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όντως το κάθε βιβλίο προστατεύει το περιεχόμενο του από την λήθη. Το ίδιο συνεπάγεται και στην περίπτωση του λεξικού της Ικαριακής ντοπιολαλιάς, όπου το περιεχόμενο του παραμένει εύκολα διαθέσιμο και προσιτό προς κάθε ενδιαφερόμενο. Ο γηγενής πληθυσμός πάντως παρουσιάζει ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά γλωσσολογικά σημάδια ανάπτυξης, προερχόμενα κυρίως από την ελπιδοφόρα Ικαριακή νεολαία, που δικαίως θεωρεί την ντοπιολαλιά των προγόνων της ως αναπόσπαστο τμήμα της ανεκτίμητης πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Η αρχαιότερη, θα λέγαμε, λέξη ποια είναι κι από πότε χρονολογείται;
Μία από τις αμιγώς αρχαιοελληνικές λέξεις, που διατηρούνται αυτούσιες στην Ικαριακή ντοπιολαλιά, είναι το «οράω» (βλέπω), το οποίο χρησιμοποιείται τουλάχιστον εδώ και 2.500 χρόνια! Ιδίως τον ενεργητικό παρακείμενο (π.χ. αυτοί εωράκασιν) την χρησιμοποιούσαν συχνότατα οι Ικάριοι, ενώ την κατάληξη «–σιν», την συναντάμε καθημερινά ακόμα και σήμερα (π.χ. ήρτασιν, ηκάμασιν, ησυμπλάσασιν κτλ).
Ταυτόχρονα όμως είσαι και φωτογράφος. Τι είναι αυτό που σε κέρδισε στην φωτογραφία;
Αυτό που με εξιτάρει στην φωτογραφία, είναι η μαγεία που περικλείει, και που σε κάνει -απλά και μόνο- κοιτώντας την, να ξανανιώθεις όλα τα συναισθήματα που σου είχαν δημιουργηθεί σε εκείνη την προγενέστερη στιγμή της ζωής σου. Πραγματικά μαγικό! Γενικά, δεν είμαι «θεματικός» φωτογράφος, καθώς συχνά κεντρίζουν την προσοχή μου αλλόκοτα θέματα, όπως π.χ. η συγκίνηση μίας λεχώνας που πρωτοαγκαλιάζει το νεογέννητο, ή το περιμετρικά λευκό οπτικό πεδίο ενός μοτοσικλετιστή που τρέχει με 260+ χιλιόμετρα, ή ακόμα και ένας bondage κόμπος πάνω σε ένα ηθελημένα «δεσμευμένο» ανθρώπινο σώμα. Αρέσκομαι στο να φωτογραφίζω συχνά, προσπαθώντας να «συλλέξω» στιγμές που τις θεωρώ όμορφες ή περίεργες, σύμφωνα πάντοτε με τα δικά μου γούστα. Θέλω να πω, ότι δεν φωτογραφίζω για να κερδίσω «…like», αλλά «για εμένα».
Απλά, τυγχάνει μερικές φορές, το αποτυπωμένο οπτικό μου αποτέλεσμα, να απολαμβάνει απρόσμενα μία πιο ευρεία εκτίμηση μέσα στον κοινωνικό μου κύκλο. Και λέω απρόσμενα, διότι δεν διαθέτω καν πρόγραμμα photoshop, ούτε χρησιμοποιώ SLR φωτογραφική μηχανή, παρά μόνο μία καλή compact μηχανούλα. Οπότε, ναι μεν θεωρούμε «φωτογράφος», αλλά στην απλούστερη μορφή που μπορεί αυτός να υπάρξει…
Στο μεταξύ, είχες στελεχώσει και την εκπαιδευτική ομάδα της ελληνικής σπηλαιολογικής εταιρείας. Πώς προέκυψε αυτό;
Όταν πρωτοασχολήθηκα με την σπηλαιολογία με συνεπήρε κυριολεκτικά, παραγκωνίζοντας για μεγάλο διάστημα όλες τις άλλες δραστηριότητες που είχα μέχρι τότε. Μετά την πάροδο ενός σύντομου αλλά εποικοδομητικού χρονικού διαστήματος, οι σπηλαιοσύντροφοι μου, με παρότρυναν να ασχοληθώ με την εκπαίδευση των νέων σπηλαιολόγων. Πίστευαν, ότι πλέον διέθετα το απαιτούμενο τεχνικό επίπεδο, αλλά και το απαραίτητο τρίπτυχο της υπομονής, επιμονής και κατανόησης, για να μεταβιβάσω τις όποιες γνώσεις μου σε άλλους ανθρώπους. Έτσι, με βάση στην Αθήνα, ασχολήθηκα με την εκπαίδευση με μεγάλη ευχαρίστηση για αρκετά χρόνια, διατρέχοντας κυριολεκτικά την χώρα μας από τον βορρά (π.χ. Ε.Μ.Α.Κ. Θεσσαλονίκης), μέχρι και τον νότο (Ε.Σ.Ε. Κρήτης). Σήμερα πλέον, ως μόνιμος κάτοικος (ξανά) της Ικαρίας, συνεχίζω να εκπαιδεύω σε φιλικό επίπεδο όσους ενδιαφέρονται για την σπηλαιολογία, και τα extreme αθλήματα γενικώς, καθώς για επίσημα σεμινάρια θα πρέπει να μείνουν 3-4 μήνες στην Αθήνα. Παράλληλα, βοηθώ όσο μπορώ τους ντόπιους (επαγγελματίες πυροσβέστες, εθελοντές πυροσβέστες, τεχνίτες, υλοτόμους, διασώστες, κ.α.) στο να αποκτήσουν τις βασικές γνώσεις που χρειάζεται η χρήση σχοινιών, τόσο πριν, όσο και κατά την διάρκεια επειγόντων συμβάντων…
Πόσα σπήλαια έχεις επισκεφθεί και ποια έχεις ξεχωρίσει;
Έχω επισκεφθεί περίπου 380 σπήλαια, αριθμός που δεν θεωρώ ότι είναι ιδιαιτέρως μεγάλος, ιδίως αν σκεφτούμε ότι μόνο στην μικρή Ικαρία έχουμε ήδη εντοπίσει και εξερευνήσει 41 σπηλιές, …και ακόμα συνεχίζουμε! Περίοπτη θέση στην ψηφιακή και εγκεφαλική μνήμη μου καταλαμβάνουν το εκθαμβωτικό -μη τουριστικό τμήμα- του σπηλαίου Βλυχάδα (Διρός), ο υπόγειος ποταμός στις αχανείς αίθουσες του Μααρά (Δράμας), οι λιμνοκαταρράκτες της Φτερόλακκας (Παρνασσός) και η μονοκόμματη κατάβαση με μονό σχοινί στο βάραθρο Πρόπαντες (Κυνουρία), βάθους 280 μέτρων.
Γιατί θα σύστηνες σε κάποιον πρωτάρη να κάνει αυτήν την περιήγηση στο …κέντρο της γης;
Η σπηλαιολογία σε οδηγεί σε έναν μυστηριακό υπόγειο κόσμο, τελείως διαφορετικό από το επίγειο. Ο -εν δυνάμει- σπηλαιολόγος φέρει σίγουρα στο DNA των γονιδίων του, λίγο από το μεράκι των εξερευνητών του παρελθόντος, καθώς έλκεται από την γοητεία του άγνωστου και του απρόσμενου. Ποτέ δεν γνωρίζεις εκ των προτέρων, αν η είσοδος του νέου σπηλαίου που εντόπισες, συνεχίζει για 5 μέτρα ή για 5 χιλιόμετρα. Ποτέ! Πρέπει να εισέλθεις μέχρι τέλους, για να βρεις την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Επίσης δεν γνωρίζεις τι είδος εδάφους πρόκειται να αντιμετωπίσεις.
Εκτός από τις αμιγώς σπηλαιολογικές τεχνικές, χρειάζονται ενίοτε γνώσεις ορειβάτη για να προσεγγίσεις την τοποθεσία ενός σπηλαίου, αναρριχητή για να σκαρφαλώσεις εντός του, σπηλαιοκαταδύτη για να προσπελάσεις τις υπόγειες λίμνες, κ.α. Θέλω να πω, ότι στην σπηλαιολογία υπάρχει ένας πλουραλισμός θεμάτων και καταστάσεων, που πρέπει να αντιμετωπιστούν, κρατώντας πάντα το ενδιαφέρον μας αμείωτο και εμάς σε υπερδιέγερση. Ως γυμναστική άσκηση είναι βεβαίως πληρέστατη, ενώ τέλος οφείλω να επισημάνω τα ψυχικά οφέλη που αποκομίζουμε από την σπηλαιολογία, λόγω του πανέμορφου διάκοσμου που αντικρίζουμε συνήθως κατά τις υπόγειες επισκέψεις μας, αλλά και της απόλυτης ησυχίας και ηρεμίας που επικρατούν…
_______________
http://www.presspublica.gr/lexico-ikariakis-ntopolalias/
